Бројката, објавена од Ирскиот завод за статистика во 2016 година, првично звучеше како сензација: зголемување на бруто-националниот доход (БДП) за неверојатни 26,2 отсто. Сепак, ирската економија се опорави од една година криза.
Сепак, зголемувањето од 26 отсто немаше никаква врска со реалноста, пишува Дојче веле.
Ова зголемување е поврзано исклучиво со една компанија: Епл. Надокнадите за лиценца на оваа компанија беа пренасочени од САД во Ирска, што предизвика експлозивно зголемување на БДП. Сепак, Ирска не профитираше многу од сето ова. Благодарение на поволните даночни закони и уште поумесните даночни советници, даночните трошоци на Епл се намалени на минимум.
Економијата на лепрекон
За ова „волшебно“ намалување на даночното оптоварување, нобеловецот Пол Кругман го измисли терминот „економија на лепрекон“ (според легендарните ирски лепрекони).
Но, конфликтот меѓу Европската унија, Ирска и „Епл“ околу даноците не се однесува на сегашното магично исчезнување на даночното оптоварување, туку за периодот помеѓу 2004 и 2014 година, кога „Епл“ требаше да плати на Ирска 13 милијарди евра корпоративен данок. ЕУ изгуби пред Европскиот суд кон средината на јули, но не се откажува од жалбата. Брисел сака да докаже дека специјалниот даночен „договор“ меѓу „Епл“ и Ирска не е ништо друго освен таен облик на државни субвенции. И ова е спротивно на правилата на пазарната политика на ЕУ.
Ирска сè уште чувствува дека не сторила ништо лошо и тоа е всушност она што е сомнително низ целата приказна. Ирска и нејзиниот посебен третман на мултинационални компании ја прават оваа членка на ЕУ, како експерти од Беркли во Калифорнија и од Универзитетот во Копенхаген, „најголемата даночна оаза во светот“. И во средината на Европската унија, која ја наведе борбата против даночните оази и земјите со сомнителни даночни политики како една од нејзините главни задачи.
Преместување на профитот
Дали Ирска е навистина „најголемата даночна оаза во светот“? Во тоа е убедена и Лиз Нелсон, директорка на „Текс Џастис Нетворк“, невладина организација која се бори против глобалното затајување данок.
„Ирска остварува профит. Така се создава тајната мрежа на криење на патеките на парите“, вели Нелсон.
За Едуард Баистроки, професор по економија на престижната лондонска школа за економија, Ирска е влез во меѓународниот даночен систем за мултинационалните компании.
„Ирска обезбедува на тој начин влез во поголема економска област како ЕУ и со тоа им помага на компаниите да ги намалат даноците. Така „Епл“ за секој милион долари доби да плати 50 долари“, вели Баистроки.
Ваквата апсурдна стапка на данок не е нелегална според ирскиот закон.
Но, Ирска не е сама во Европа. Според Баистроки, во 1960-тите, Швајцарија била „ѕвезда“ меѓу компаниите кои бараат пристап до поголемите пазари. Подоцна, таа улога ја презедоа Холандија и Луксембург, кои сè уште играат важна улога во овој систем.
Глобален проблем
Промената на приходите е глобален проблем кој полека, но сигурно влијае на политичката состојба. Даночната неправда е вода на популистичката мелница, што се покажа со употребата на оваа тема во изборните кампањи што му претходеа на Брегзит или успехот на популистите како Болсонаро или Трамп.
Земјите на ОЕСС работат на правило што би спречило такво однесување на мултинационалните компании, според кое би биле принудени да плаќаат даноци во земјата во која се создале приходите. Сепак, Соединетите држави ги прекинаа овие преговори затоа што тие се спротивставуваат на оданочувањето на дигиталните услуги, што е всушност обид за заштита на американските компании како што се Фејсбук, Епл или Амазон.