Како порта кон Југоисточна Европа, Балканот е клучна врска помеѓу „Патот на свилата“, проект вреден трилион американски долари, што треба да го отвори патот за извоз во Европа, но и надвор од нејзините граници.
Опкружен со членки на ЕУ, регионот го поврзува пристаништето Пиреја во Грција, кое веќе го контролираат кинески компании, со срцето на Европа.
Западен Балкан останува отворено поле надвор од границите на Европската унија, во кое веќе се инвестирани значителен дел од инвестициите на Иницијативата „16 плус 1“, договорени на Самитот во Дубровник во 2019 година, кога се придружи и Грција.
Од 2007 до 2017 година, Пекинг објави 12 милијарди евра заеми за градежни проекти во 16 земји, од кои една третина беа наменети за Србија, по што следеа БиХ (21 процент) и Црна Гора (7 проценти), покажа студија на Европската инвестициска банка.
Според студија на ММФ од 2017 година, Кина инвестирала најмалку 6,2 милијарди евра во железници, енергија и изградба на патишта на Западен Балкан.
Како Брисел гледа на кинеските проекти?
Од европска страна постои загриженост дека кинескиот модел на инвестиции, што не подразбира земјите во кои инвестира да се посветени на борбата против корупцијата или ограничувањето на слободата на медиумите, е во спротивност со целите на Брисел во регионот. Парламентарците на ЕУ веќе во неколку наврати предупредуваа дека кинеските проекти во земјите од Западен Балкан се во спротивност со европските правила.
„Европската унија со загриженост го следи растечкото влијание на Кина во Србија“, рече неодамна претседателката на Европската комисија Урсула фон Лејен, додавајќи дека Западен Балкан е „дел од Европа, а не постојка на „Новиот пат на свилата“.
За ризиците од кинескиот проект „Нов пат на свилата“ предупреди и Кристин Лагард, поранешна директорка на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ).
Во април 2018 година, Лагард зборуваше на форум на „Новиот пат на свилата“ во Пекинг, предупредувајќи дека овие партнерства може да доведат до проблематично зголемување на задолженоста на земјите чиј јавен долг е веќе голем.
Дваесет и шест европарламентарци предупредија на 19 јануари во писмо до европскиот комесар за соседство и проширување Оливер Вархеји за „растечкото влијание на Кина во Србија и претстојната штета на животната средина предизвикана од неколку тешки индустриски проекти од кинески компании во Србија“.
Кинеските инвестициски проекти, како што е напишано, немаат транспарентност и одржливост, а освен штетата врз животната средина, тие имаат и корозивно влијание врз управувањето.
Поранешниот рудник на сливот Бор (РТБ), во градот Бор, на 200 километри источно од Белград, единствениот производител на бакар и благородни метали во Србија, беше преземен на крајот на декември 2018 година од кинеската компанија „Зиџин мајнинг“.
Дел од имотот на Железарата Смедерево, на педесетина километри од Белград, беше купен во 2016 година од тогашниот кинески Хестил, денешната групација ХБИС. Кина учествува и во реконструкцијата на термоцентралата Костолац во Србија.
Во писмото на европратениците се додава дека „овој загрижувачки тренд“ продолжи и во случајот со (кинеската) фабрика за гуми Шандонг Линглонг во Зрењанин, околу 80 километри северно од Белград, за чија изградба беше потпишан договор во август 2018 година.
„Затоа ја повторуваме потребата да ја повикаме српската влада да се справи со влијанието на овие инвестиции, како и да го почитува домашното законодавство и регулативите донесени во процесот на влез во ЕУ“, се вели во писмото на европратениците.
Ветување старо еден век: Зошто Белград нема метро скоро 100 години подоцна?
Кина учествува и во изградбата на метрото во Белград, кое треба да започне на крајот на оваа година. Претставници на Владата на Србија, француските компании Алстом и Ејџис Рејл и кинеската компанија Пауер Кина на 22 јануари потпишаа Меморандум за разбирање за проектот „Белградско метро“.
„Пауер Кина“ ќе биде главниот изведувач, со 70% од вкупната инвестиција во изградбата на метрото. Се проценува дека изградбата на белградското метро ќе чини повеќе од 4,4 милијарди евра, а првата фаза ќе чини 1,8 милијарди.
Министерката за енергетика Зорана Михајловиќ, која го имаше одделот за транспорт и инфраструктура во последниот мандат, по повод петгодишнината од основањето на кинеската иницијатива „Еден појас, еден пат“ во 2018 година, рече дека кинеските компании инвестирале пет милијарди евра и дека очекува нови инвестиции.
Според минатогодишните податоци на Народната банка на Србија, инвестициите на Народна Република Кина во изминатите десет години изнесуваат вкупно 1,6 милијарди евра, што е само една десетина од она што највисоките службеници во Србија го наведуваат во своите изјави како кинески инвестиции.