Должничката криза во Латинска Америка во осумдесеттите години од минатиот век и онаа во еврозоната на почетокот на новиот милениум доведе до изгубена декада на економски раст во овие региони. Клучно прашање сега е дали пазарите во развој го следат истиот пат, оптоварени со долгови како одговор на пандемијата. Знаците дека е неизбежна нова криза треба да доведат до преиспитување на инструментите на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ), изјави Меган Грин, соработник на Harvard Kennedy School, за „Фајненшл тајмс“.
Постојат две главни сценарија за новите економии кои се наоѓаат во долгови. Според едното, големите двојни дефицити предизвикани од трилиони американски фискални стимуланси ја намалија фер вредноста на американскиот долар. Иако реалниот ефективен курс падна од минатото лето, Институтот за меѓународни финансии (ИМФ) проценува дека американскиот долар е преценет за 12%. Ова треба да биде добра вест за земјите што издадоа долг во американски долар, бидејќи го прави товарот врз нив поодржлив.
Но, постојат две моќни контра сили. Огромниот фискален стимул и релативно успешното ширење на вакцините треба да го стимулираат растот на САД, зајакнувајќи го доларот. Приносот на државните хартии од вредност (ДХВ) расте и тоа може да предизвика Федералните резерви да ја повлечат својата политика за прилагодување порано од другите големи централни банки. Разликата во политиките, како резултат, исто така, ќе доведе до поскапување на доларот.
Поголемите приноси на амриканските ДХВ се проблем и за земјите обременети со долгови. Приносите на 10-годишните хартии од вредност, кои неодамна надминаа 1,6%, не беа толку ниски во спредбасо прогнозите за раст од 1966 година, па може да има простор за уште поголеми зголемувања. Зголемувањето на долгорочните каматни стапки во Соединетите држави ги влечат нагоре каматните стапки на глобално ниво. За некои економии во развој, како што се Турција и Русија, трошоците за позајмување веќе растат како резултат на забрзаната инфлација.
Се чини дека инвеститорите со своето однесување покажуваат во кое сценарио веруваат. Дневниот показател за капитал на ММФ (со исклучок на кинескиот долг) покажува дека одливот на капитал на почетокот на март се приближува до нивоата, забележани при падот на пазарот во 2013 година (поради навестувања за заострување на монетарната политика на САД) додека Федералните резерви се подготвуваат да ги намалат квантитативните олеснувања. Скоро сите валути на економиите во развој се амортизираа во последните две недели. Со зголемувањето на нивото на долг, ослабувањето на потенцијалните стапки на раст и трошоците за позајмување што излегуваат од своето дно, условите што го одржуваа долгот на растечките економии во текот на изминатата деценија може да се променат.
ММФ мора да ја засили својата огнена моќ пред да започне кризата. Министрите за финансии на Г20 неодамна сигнализираа поддршка за нови специјални права за повлекување (SDR се дополнителни средства за девизни резерви дефинирани и одржувани од Меѓународниот монетарен фонд). Пуштањето најверојатно ќе достигне 500 милијарди долари, што ќе ги направи ништожни дистрибуциите од 250 и 33 милијарди долари за време на светската финансиска криза. Ова помага, но не е волшебно решение. Бидејќи SDR се распределуваат врз основа на постојните квоти на ММФ, лавовскиот дел (околу 70 проценти) оди на развиените земји и големите економии во развој со многу девизни резерви. Но, како процент на девизни резерви, дистрибуцијата на SDR би имала најголем ефект врз некои од најсиромашните и најзадолжените земји.
Шефот на ММФ, Кристалина Георгиева вели дека фондот ќе проучи промена во дистрибутивниот систем преку кој побогатите земји можат да доделуваат SDR на посиромашните. Според JPMorgan, доколку земјите од Г20 одвојат само 10 проценти од своите SDR, ова ќе гозголеми двојно повеќе од дополнителното финансирање за земјите со ниски приходи.
Но, прераспределбата на SDR може да дојде со барања за традиционални услови според програмите на ММФ, кои должниците би сакале да ги избегнат. Наместо тоа, прераспределените SDR може да ги надминат средствата за поевтино позајмување со попусти на фондот. Сепак, имајќи ги предвид ниските квоти на земјите со ниски примања и нивните високи буџетски дефицити, некои може да бидат турнати во банкрот. Прераспределените SDR можат да бидат понудени како грантови за пандемиски трошоци и цели на одржлив развој, но ова може да се соочи со спротивставување во земјите доверители.
Зголемувањето на огнената моќ на ММФ не е доволно. Програмите за заеми исто така треба да се прилагодат. Фондот има традиционални мерки за спасување за своите редовни клиенти и механизми за реномирани земји. Ако трошоците за позајмување продолжат да растат, голем број економии во развој може да останат во средина: премногу силни за да прифатат услови, но премногу слаби за да се справат без поддршка како што продолжува пандемијата.
За разлика од 2013 година, економиите во развој (со исклучок на Кина) имаа вишок на тековна сметка во четири квартали до септември 2020 година, а нивните девизни резерви нагло се зголемија во последните години. Брзото ширење на вакцините во растечките економии и побрзиот од предвидениот глобален раст може да спречат нова должничка криза. Но, неодамнешниот тренд е загрижувачки. Ова може да биде совршена можност за администрацијата на американскиот претседател Џо Бајден да продолжи со мултилатерален пристап и да го врати американското лидерство во светот. Соединетите држави прават многу за да ја стимулираат сопствената економија. Поддршката за новите програми на ММФ исто така ќе им помогне на економиите во развој.