Светскиот економски форум во Давос, Швајцарија се одржува секоја година во јануари, но оваа година, поради пандемијата, се одржуваше во виртуелно издание.
Основачот на Светскиот економски форум (СЕФ), Клаус Шваб, на овогодинешниот самит ја претстави можеби најамбициозната агенда досега. И оваа агенда може да се сумира во фраза која кружи низ јавниот простор со месеци, предизвикувајќи полемики и сомнителност, а станува збор за „големо ресетирање“ (Great Reset).
„Кризата со ковид-19 ни покажа дека нашите стари системи веќе не се соодветни за 21 век“, рече Шваб во воведниот подкаст пред самиот самит, што се одржа од 25 до 29 јануари.
Што точно мислат Шваб и неговите колеги од СЕФ кога зборуваат за „големо ресетирање“? На последниот самит, одржан во јуни минатата година токму на оваа тема, тие објаснија дека станува збор за иницијатива за ресетирање на капитализмот како стратегија за успешно закрепнување од пандемијата и последичната економска криза, но и нееднаквоста што само се продлабочи во корона-кризата. Оваа реформа ќе биде водена од концептот на нов „stakeholder capitalism“ (систем во кој корпорациите се ориентирани да им служат на интересите на сите засегнати страни. Меѓу клучните засегнати страни се клиенти, добавувачи, вработени, акционери и локалните заедници. Според овој систем, целта на компанијата е да создаде долгорочна вредност и да не ги зголемува профитите и да ја зголемува вредноста на акционерите по цена на другите групи на засегнати страни).
Меѓутоа, не требаше долго за „големото рестартирање“ да добие многу позлобно значење и да се претвори во друга теорија на заговор што, како што веќе се случуваше во ерата на Интернет и „пост-вистината“, брзо се вклопи во поширока митологија на елитите на теоретичарите на заговор за да го поробат човештвото. Така, таа се спои со озлогласениот QAnon, теорија на заговор според која сега поранешниот американски претседател Доналд Трамп го спасува светот од педофилско-сатанистичката светска кабала.
Оваа теорија на заговор доби посебен интензитет кога нејасниот австралиски блог, претставувајќи се како „не-мејнстрим медиум, независен од државната контрола“, повикувајќи се на сличен канадски блог, во септември минатата година тврдеше дека лидерите во САД, Велика Британија, Канада и Австралија имаат намера некако да предизвикаат нов бран пандемии со цел да се воведе задолжителна глобална вакцинација и да се одземе целиот имот од граѓаните.
Доказите што ги понудија е пошта наводно испратена од неименуван член на владејачката Либерална партија во Канада, предводена од Џастин Трудо, според кој се планирало „големо ресетирање на долгот“ во соработка со ММФ, односно масовно откажување на долгот кон канадски граѓани. – но под услов да се откажат од целиот свој имот, доживотно и да бидат вакцинирани против коронавирус.
Видео обраќање на канадскиот премиер Трудо на конференција на Обединетите нации, на кое тој самиот заклучи дека пандемијата е „можност за ресетирање“, им служеше на теоретичарите на заговор како дополнителен доказ за злобниот план.
Не само што треба да се вакцинираат против ковид-19, се наведува во овој бомбастичен напис, туку и против таканаречениот ковид-21. Граѓаните кои се согласуваат на ваков Фаустовски пакт за возврат ќе бидат ослободени и од блокирање и од ограничувања на меѓународниот сообраќај, а сличен проект ќе спроведат сите земји во светот, не само Канада.
Единствениот проблем е што ковид-21 не постои, исто како и гореспоменатата тајна пошта што е очигледно измислена. Како што пишува Ројтерс во својата проверка на вистинитоста на оваа теорија, наводниот член на Либералната партија се претставил како член на „Комитетот за стратешко планирање“ кој ја предводи канцеларијата на премиерот Трудо. Таков одбор, претпоставувате, исто така не постои. На кратко, нема докази за теоријата дека „Големото ресетирање“ е всушност проект на присилна вакцинација и заплена на имот низ целиот свет.
Но, да се вратиме на првичното значење на овој контроверзен поим. „Големото ресетирање“, објаснува Шваб, ќе има три клучни компоненти. Првиот е акционерска економија, вториот е да се изгради инфраструктура на „поотпорен, правичен и одржлив“ начин, воден од еколошката, социјалната и политичката метрика. Третата компонента би била „искористување на иновациите на четвртата индустриска револуција“ за јавно добро.
Предлозите во рамките на реформата вклучуваат подобрување на фискалната политика, даночна реформа, вклучително и поправедни даноци на богатство и користење на пандемични здравствени и фармацевтски одговори, вклучително и развој на вакцина за коронавирус во рекордно време, за слични случувања во другите сектори на економијата. Нови индустриски револуции.
Во своето излагање на последниот СЕФ, директорката на ММФ Кристалина Георгиева спомена и три клучни аспекти на одржлив одговор на корона-кризата: зелен раст, паметен раст и фер раст, така што заздравувањето од пандемијата би било инклузивно. Таа стратегија вклучува охрабрување на јавните инвестиции во здравствената заштита за заштита на најранливите, суспендирање на долгот на најсиромашните земји на некое време и даночни реформи.
На последниот самит на СЕФ, одржан пред недела дена, стана уште појасно колку на светот му треба промена на насоката. Најмалку 225 милиони работни места биле скратени ширум светот минатата година, четири пати повеќе отколку во најголемата финансиска криза во 2008 година, се вели во извештајот на Меѓународната организација на трудот.
Во исто време, Здружението за борба против сиромаштијата и нееднаквоста Оксфам откри дека најбогатите илјадa луѓе во светот ги вратиле загубите предизвикани од коронската криза за само неколку месеци, додека на најсиромашните на светот може да им треба цела деценија за да се опорават од финансискиот удар.
Милионерите на крајот заработија вкупно 3,9 трилиони долари, додека работниците загубија вкупно 3,7 трилиони долари, предупредува Оксфам.
Соочени со овие воопшто не пријатни податоци, светските лидери одлучија да одговорат на предизвикот – барем реторички, како што пишува аналитичарот на Вашингтон пост, Ишан Тарур. Францускиот претседател Емануел Макрон во Давос рече дека „ќе излеземе од оваа пандемија само со економија што повеќе размислува за борба против нееднаквоста“, предупредувајќи дека зголемувањето на финансирањето доведе до фокус на „профитите што не се поврзани со иновациите или работата“. И дека либералната демократиите мора да се оддалечат од дерегулацијата и непријателството кон државните интервенции.
И директорот на ММФ, организација која некогаш беше синоним за принудување на неолибералниот модел на економијата во земјите во развој, и која направи забележителен пресврт во последните години, рече дека „ако капитализмот не ги приближи луѓето на глобално ниво ,ние нема да бидеме победници во оваа криза“. Под „ние“, веројатно, тој мисли на оние кои се залагаат за капитализмот како најуспешен економски систем, и покрај сите негови недостатоци.
„Да не се лажеме: прашањето кој во светот ќе ја прими вакцината ќе отвори нови рани и нови сеќавања, затоа што оние што не добиваат таква помош ќе го запомнат“, рече германската канцеларка Ангела Меркел во Давос.
Но, иницијативата на светските лидери, без оглед дали е искрена или не, резултираше со отпор, дури и параноја, и од левицата и од десницата. Поранешниот кандидат за претседател на САД и контроверзен либертаријанец Рон Пол, во колумна за порталот „Евроазија ривју“, го прогласи „Големото ресетирање“ за обид за проширување на државната моќ и задушување на слободата ширум светот, според авторитарен модел во кој големите корпорации би биле партнери со владите.
„Десничарите ги сметаат аргументите на СЕФ за преструктуирање на глобалната економија како опасен обид за наметнување на„ социјализам “со цел да се расклопи традиционалното општество или она што остана од него. Левицата го исмева говорот на „Давосовите луѓе“ за кризата на капитализмот. Покажува прст на ко-одговорноста на форумот во Давос во промовирање на политиките што го доведоа светот до сегашниот ќор-сокак и го доведува во прашање нивниот капацитет да произведат решенија“, рече индискиот геостратегист Ц. Раџа Мохан.
Меѓу излагачите во Давос беше и директорката на „Оксфам“, Габриела Бухер, која посочи на воведување на еднократен данок на богатство за собирање средства за закрепнување од корона- кризата во Аргентина, како пример што другите земји би можеле да го следат.
„Едноставно, тогаш го забележавме. Не можеме да размислуваме за мали прилагодувања. Треба да финансираме фер и правично закрепнување, кое истовремено ќе го прераспредели (богатството) и ќе им овозможи на сите учесници во економијата да останат активни“, заклучи Бучер.
А, претседателот на Фондацијата Форд, основана од еден од најпознатите капиталисти во историјата, американскиот магнат Хенри Форд, рече дека „за да преживее капитализмот, ние треба намерно да заковаме клинец во кутијата“ на неолибералната ортодоксија предводена од американски економистот Милтон Фридман, со своите императиви за максимална дерегулација, приватизација и либерализација, со визија за корпорациите како субјекти кои треба да остваруваат исклучиво највисок можен профит на нивните акционери.
Светот што постоеше пред пандемијата е „завршен“, заклучи претседателот на оваа фондација, Дарен Вокер.
Се разбира, нивниот план е предмет на легитимна критика и од левицата и од десницата, како и секој друг. Но, реалноста може да биде токму спротивна на она од што се плашат теоретичарите на заговор. Лесно може да се покаже дека глобалната елита не е семоќна и координирана во своите планови, како што нè уверуваат теоретичарите на заговор, но дека, и покрај убавите говори и бомбастичните пароли, таа не е во можност да спроведе значајна реформа што навистина ќе се осврне на горливите прашања на нееднаквоста, негативните последици од глобализацијата, климатските промени и заштитата од оваа и идните пандемии.