Кинеската тактика на „подели па владеј“ во Централна и Источна Европа се соочува со проблеми. Платформата 17 + 1, формирана од Пекинг во 2012 година за градење врски со 17 земји од Централна и Источна Европа, се чини дека се намали на 11 + 1, бидејќи половина од 12-те национални лидери на ЕУ поканети во клубот, не се потрудија да му оддадат должна почит на кинескиот претседател Си Џинпинг, пишува „Политико“.
Ова е страшна дипломатска пречка за Си, кој имаше прва класа карта во својата игра, откако понуди двојно да го зголеми увозот на храна во Кина од Источна Европа во следните пет години, пишува весникот.
Тој постапи лукаво, обраќајќи се на земјоделскиот сектор, очигледна политичка болна точка поради состојбата на секторот во посиромашните источноевропски членки на ЕУ, кои се жалат дека биле поткопани од силно протекционистичките земјоделски величини во Западна Европа.
Форматот 17 + 1 е форум за Пекинг да го прошири своето влијание во Источна Европа. Кина ветува инвестиции во регионот во врска со иницијативата „Еден појас, еден пат“, огромен инфраструктурен и транспортен проект што ја поврзува Кина со пазарите на ЕУ.
Неодамна Си влезе во нови територии во регионот. Тој ветува дека ќе ги подобри царинските постапки и навестува дека повеќе источноевропски жители ќе примаат вакцини против коронавируси.
Сепак, оваа шармантна офанзива јасно издишува. Источноевропските земји се сè помалку убедени дека Кина навистина ќе им ги обезбеди економските придобивки што првично ги замислуваа. Уште поважно, мора да се земат предвид безбедносните односи, заедно со дипломатските врски со новата администрација на американскиот претседател Џо Бајден, кој сака да најде широка дипломатска противтежа на Кина.
Сите шест земји што го игнорираа Пекинг се источноевропски членки на НАТО и ЕУ – Бугарија, Романија, Словенија, Естонија, Летонија и Литванија. Тие не ги испратија своите претседатели или премиери да се приклучат на она што Кина се надеваше дека ќе биде „самит Си плус 17“. Наместо национални лидери, овие земји беа претставени од министри на состанокот.
Само еден ден пред настанот, кинеските дипломати се обидоа да извршат притисок врз тие метрополи да испратат „претставништво на повисоко ниво“, според дипломат од една од шесте земји. „Кинезите сметаат дека не ги почитуваме“, рече изворот, кој сакаше да остане анонимен поради чувствителноста на темата.
„Тоа е исто така големо изненадување за Пекинг, бидејќи сите 27 земји на ЕУ едногласно го одобрија инвестицискиот пакт [на Европската унија со Кина во декември]“, додаде дипломатот.
Балтичките држави – а особено Литванија – поведоа во занемарувањето, особено затоа што дипломатите од земјата истражуваа пред три недели дали е можно да се настапи на пониско ниво на самитот. Уна Берзина-Черенкова, раководител на кинескиот истражувачки центар на универзитетот „Страдиња“ во Рига, рече дека е лесно да се објасни: балтичките држави си ја имаат Русија и нема да дозволат друга сфера на влијание, како што е Кина.
Напорите на Кина да ги привлече сите лидери на состанокот беа толку избезумени, што Пекинг не призна до крајот дека шесте лидери нема да присуствуваат, но наместо тоа, рече дека се очекува да доцнат.
На прашањето за 17 + 1, Вашингтон рече дека е посветен на соработката со Европа за кинеската политика. „Признаваме дека нашите европски партнери имаат свои интереси и односи и не ги принудуваме да избираат помеѓу Кина и САД. Сепак, загрижени сме што Кина честопати користи мултилатерални организации како алатка за унапредување на својата [економска] политика, национална безбедноста и интересите на надворешната политика на штета на мирот и просперитетот на другите земји, почитувањето на човековите права и меѓународниот поредок заснован на правила“, изјави за медиумите портпарол на американскиот Стејт департмент.
Земјоделството одигра голема улога на последниот самит 17 + 1, бидејќи европските земји изразија разочарување од темпото на Кина за отворање на својот пазар за извоз на земјоделски производи и храна. На самитот, Маријана Николова, заменик-премиер на Бугарија, ги истакна проблемите со трговската нерамнотежа и пристапот до кинескиот пазар.
„Ние се потпираме на поддршката на кинеската влада и раководството на претседателот Си Џинпинг за идентификување и спроведување на дополнителни конкретни мерки за проширување и олеснување на пристапот до кинескиот пазар“, рече таа.
Од Си беше побарано „да помогне во проширување на опсегот на извезени стоки со поедноставување и забрзување на постапките за увоз во Кина, особено храна и земјоделски производи“.
Полскиот претседател Анджеј Дуда го поддржа нејзиното барање, велејќи на состанокот дека Полска е „незадоволна“ од брзината на зголемениот пристап до кинескиот пазар, објави ТВН24. Ќе биде потребна акција, „како што е отстранување на административните ограничувања за увоз на земјоделска храна од Полска“, додаде Дуда.
Полска доминира во источноевропскиот земјоделски извоз во Кина. Унгарија е на второ место, и двете земји главно ја задоволуваат кинеската побарувачка за месо и млечни производи.
Словачка е една од ретките земји во регионот што победи, бидејќи потпиша протокол само еден ден пред состанокот, што потенцијално може да и продаде повеќе јагне на Кина. За возврат, словачкиот премиер Игор Матовиќ се појави на самитот, и покрај претходните шпекулации дека и тој ќе го пропушти.
Ништо од ова не значи дека стариот основен елемент на иницијативата „Еден појас, еден пат“ се повлекло во втор план. На самитот, Си коментираше дека планира да ги направи Централна и Источна Европа „првиот регион“ во светот што ќе биде целосно опфатен со оваа шема. Сепак, тој не спомена конкретни нови инфраструктурни проекти што би можеле да бидат потешки, барем во ЕУ, со оглед на инсистирањето на Европската комисија за построг пристап во следењето на инфраструктурните трансакции на земјите-членки со земјите што не се дел од ЕУ
Тој рече дека ќе започне нова „точка за царинење и координација“ за експресната линија Кина-Европа копно-море од Будимпешта до грчкото пристаниште Пиреја, што е долгорочна концесија од кинеска компанија. Ова ќе ги опфати Унгарија, Србија, Северна Македонија и Грција. Набавката на стоки е комплексна долж трасата, бидејќи вклучува земји од ЕУ и земји што не се членки на ЕУ, а Кинезите не даваат непосредни детали за тоа како би можел да работи новиот механизам.
Во услови на постојан страв на ЕУ од кинеската тактика „подели па владеј“ – на пример со воведување на разни технички стандарди, грчкиот премиер Кирјакос Мицотакис рече дека платформата ќе биде симбол на „соработка, солидарност, разбирање и транспарентност“, според грчки официјален претставник. Сепак, не сите присутни на состанокот беа импресионирани од овие прогласи за солидарност.